Thành ngữ “ một miếng khi đói bằng một gói khi no, thành ngữ “một miếng khi đói bằng một gói khi no”

Đạo lý sống của người Việt Nam…

ĐẠO LÝ SỐNG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM QUA CÂU TỤC NGỮ
“MỘT MIẾNG KHI ĐÓI BẰNG MỘT GÓI KHI NO”
LÊ THI *

Tóm tắt: Bài viết phân tích đạo lý sống của người Việt Nam thể hiện ở câu
tục ngữ “một miếng khi đói bằng một gói khi no”. Đây là một câu tục ngữ rất
phổ cập của nhân dân Việt Nam. Nó thể hiện thái độ ứng xử và tình cảm của
người Việt Nam đối với nhau trước những khó khăn diễn ra trong đời sống
hàng ngày. Câu nói đó đơn giản nhưng lại có nội dung súc tích về đạo lý sống.
Nội dung của đạo lý sống thể hiện ở câu tục ngữ này là tình đoàn kết, giúp đỡ
nhau, nhất là khi khó khăn. Đạo lý đó đã góp phần giúp dân tộc vượt qua bao
khó khăn gian khổ do thiên tai, chiến đấu kiên cường để bảo vệ nền độc lập dân
tộc và thống nhất đất nước cho đến ngày nay.
Từ khóa: Đạo lý; cách sống; Việt Nam.

Người Việt Nam, đặc biệt ở nông
thôn, sống gần nhau, cùng ngõ cùng
xóm, hàng ngày đi lại gặp nhau chào
hỏi. Khi gia đình nào có việc vui, buồn
thì hàng xóm đến chia vui hay san sẻ nỗi
buồn. Chẳng hạn, gia đình nào có giỗ tết
cũng đều mời bà con đến dự. Họ đến với
nải chuối hay gói bánh, thắp vài nén
hương, còn việc ăn uống to hay nhỏ tùy
hoàn cảnh từng gia đình. Hoặc khi một
gia đình nào đó gặp khó khăn, thiếu
thốn về vật chất, hay gặp hoạn nạn, tang
gia, ốm đau nặng…, thì bà con láng giềng
không chỉ đến hỏi thăm mà còn mang ít
gạo, ít tiền đến giúp đỡ. “Một miếng khi
đói bằng một gói khi no” là như vậy đó.
Vài cân gạo, vài bắp ngô, vài đồng
tiền biếu đúng lúc cho gia đình gặp khó
khăn làm họ hết sức cảm động, dù chỉ ít
ỏi, nhưng lại thể hiện sự thông cảm và
tình thương của bà con láng giềng.
Nhiều người còn đến gia đình đang gặp

hoạn nạn không chỉ động viên, mà còn
giúp đỡ họ làm việc nhà, chăm sóc các
cháu nhỏ.
“Một miếng khi đói bằng một gói khi
no” không chỉ nói về sự giúp đỡ vật
chất, mà còn nói về sự an ủi tinh thần,
sự chia sẻ khó khăn và thông cảm với
gia đình, bà con láng giềng đang gặp
hoạn nạn. Sống cùng một địa phương,
bà con hiểu được hoàn cảnh của gia đình
đang gặp hoạn nạn, nên họ có thể đưa ra
những lời khuyên đúng đắn, thích hợp
để gia đình gặp hoạn nạn có thể thực
hiện được. Những lời khuyên chân
thành, những gợi ý phù hợp với tình
hình cụ thể.(*)
Nội dung câu tục ngữ “một miếng khi
đói bằng một gói khi no” bao gồm cả sự
giúp đỡ những phương án thích hợp cho
sinh hoạt của gia đình đang gặp khó
(*)

Giáo sư, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.

95

Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(85) – 2014

khăn, để họ thoát khỏi những trắc trở
cần tháo gỡ. Cách hiểu rộng như vậy là
cần thiết, nếu bà con láng giềng thấy các
gia đình quen biết gặp khó khăn mà bỏ
qua thì còn gì là tình nghĩa!
Ở thành phố, đô thị, có những gia
đình sống riêng biệt, họ chẳng biết tình
hình của hàng xóm, láng giềng ra sao.
Tuy nhiên, hiện nay ở thành phố nhiều
gia đình sống trong nhà chung cư, một
nhà chung cư gồm nhiều hộ cùng ở, nhờ
đó họ quen biết nhau, giúp đỡ nhau.
Nhìn chung, tình nghĩa xóm làng ở
thành phố cũng đã xuất hiện, tuy không
được mặn mà như ở nông thôn nhưng
cũng rất đậm nét. Các ủy ban khu phố,
phường cũng hay mời họp mặt đại biểu
các gia đình, điều đó tạo nên sự hiểu
biết lẫn nhau và giúp đỡ nhau.
“Một miếng khi đói bằng một gói khi
no” là một cách ứng xử truyền thống rất
có văn hóa của nhân dân Việt Nam.
Ngày nay, chúng ta cần giữ gìn và phát
huy làm rạng rỡ thêm, và ngăn chặn sự
phát triển những hiện tượng tiêu cực,
như cạnh tranh làm hại nhau để giành
lợi ích, tài sản, làm giàu cho bản thân.
Chúng ta cần hiểu câu tục ngữ “một
miếng khi đói bằng một gói khi no” hàm
ý không chỉ giúp nhau trong quan hệ bà
con láng giềng, thôn xóm gần gũi, sự
giúp đỡ này mở rộng đến đồng bào cả
nước. Ví dụ, gần đây miền Trung và
đồng bằng Nam Bộ bị thiên tai tàn phá
(bão lớn, nước dâng lên cao tàn phá
đồng ruộng, hoa màu mất sạch, nhà cửa,
trường học, cơ sở y tế ở các xã huyện,
địa phương bị phá hủy); trong hoàn cảnh
khó khăn đó, các đoàn thể quần chúng
96

cả nước (như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh
niên, Mặt trận Tổ quốc) đứng ra tổ chức
quyên góp tiền, lương thực giúp đỡ
đồng bào gặp hoạn nạn. Lúc này, những
túi lương thực, những bao gạo từ miền
Bắc gửi vào miền Trung, miền Nam
giúp đỡ người dân đang khó khăn, dù ít
ỏi nhưng khiến họ vô cùng cảm động.
Điều đó đúng là “một miếng khi đói
bằng một gói khi no”.
Tháng 2 năm 2013, ở các tỉnh Hà
Giang, Lào Cai, trời lạnh, có tuyết rơi;
đồng bào nghèo không đủ áo ấm để
mặc, không chống được cái rét. Tuyết
rơi xuống phá hỏng một số nhà dân, trẻ
em nghỉ học vì không đủ áo ấm để đến
trường. Các cơ quan chính quyền nhà nước
đã có sự tài trợ kịp thời cho đồng bào.
Nhân dân các tỉnh miền xuôi cũng quyên
góp tiền, quần áo rét, thuốc men cho
đồng bào miền núi để chia sẻ khó khăn.
Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2013,
đã có hơn 650 triệu đồng của đồng bào
các nơi gửi đến để chia sẻ với các em
nhỏ vùng lũ lụt ở các tỉnh Miền Trung
để các em có cái Tết ấm lòng(1). Báo
Tuổi trẻ đã trao 6000 phần quà Tết cho
học sinh và giáo viên các tỉnh như: Bình
Định, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Đà
Nẵng, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Hà Giang,
Cao Bằng. Mỗi phần quà Tết cho học
sinh trị giá 400.000 đồng, cho giáo viên
trị giá 500.000 đồng. Nhờ sự hỗ trợ của
Đảng và Nhà nước, chính quyền và nhân
dân các địa phương, đồng bào đang gặp
hoạn nạn được cứu giúp kịp thời. Sự
giúp đỡ này dù ít ỏi nhưng thể hiện lòng
(1)

Báo Tuổi trẻ, ngày 1 tháng 1 năm 2014.

Đạo lý sống của người Việt Nam…

thông cảm, sự nhiệt tình thật sự của
đồng bào ta để họ vượt qua hoạn nạn.
Một việc làm thể hiện rõ câu tục ngữ
“một miếng khi đói bằng một gói khi
no” là việc Nhân dân ta, đặc biệt là
Đoàn Thanh niên, tổ chức phong trào
hiến máu nhân đạo để giúp đỡ các bệnh
nhân đang gặp khó khăn. Tháng 12 năm
2013, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên
trường Đại học Công nghệ thành phố
Hồ Chí Minh phối hợp với Trung tâm
Hiến máu nhân đạo tổ chức Ngày hội
Hiến máu nhân đạo, và đã thu hút được
1600 sinh viên tham gia hiến máu cứu
người. Ngày 24 tháng 12 năm 2013 (gọi
là ngày Giáng sinh đỏ) Hà Nội đã tổ
chức hiến máu và có 30 bạn trẻ tham gia
hiến máu(2). Năm 2013, Hà Nội đã tiếp
nhận được 122.500 đơn vị máu, đạt
102% kế hoạch. Ngày càng nhiều ngân
hàng máu sống do người trẻ lập ra góp
phần cung cấp kịp thời cho những ca mổ
cấp cứu, mổ tim, hay cho bệnh nhân bị
tan máu bẩm sinh. Giới trẻ ngày càng có
ý thức tích cực trong hiến máu nhân
đạo. “Sẵn sàng hiến máu bất cứ lúc
nào”, đó là tinh thần của nhiều bạn trẻ
trong các câu lạc bộ Ngân hàng máu
sống ở các tỉnh, thành. Trên mạng xã
hội facebook, có “Ngân hàng máu sống
trực tuyến”. Với phương châm “Mỗi
người là một ngân hàng máu di động”,
Ngân hàng máu sống trực tuyến thu hút
sự quan tâm của nhiều bạn trẻ(3) hiến
máu giúp những bệnh nhân ốm nặng
được truyền máu để chống lại với bệnh
tật hiểm nghèo. Đó cũng là một ví dụ
điển hình của câu tục ngữ “một miếng
khi đói bằng một gói khi no”.

Còn nhiều việc làm khác thể hiện câu
tục ngữ “một miếng khi đói bằng một
gói khi no”. Chẳng hạn, Hội Liên hiệp
Phụ nữ Tp. Hồ Chí Minh có chương
trình hỗ trợ vốn cho 162 phụ nữ nghèo
các quận huyện với tổng số vốn là 800
triệu đồng, thời gian đến hết ngày 30
tháng 11 năm 2014. Mỗi hộ được vay
vốn trung bình từ 5 đến 10 triệu đồng(4).
Trung tâm Bảo trợ xã hội Hiền Lương
huyện Yên Thành, Nghệ An, được thành
lập ngày 13 tháng 11 năm 2006 với chức
năng nuôi dưỡng trẻ mồ côi lang thang,
cơ nhỡ và tạo việc làm cho những người
khuyết tật. Hiện tại Trung tâm nuôi 49
người, trong đó có 27 trẻ em (17 trẻ bị
bệnh bại não) và tạo việc làm cho 22
người khuyết tật(5).
Lại có những tấm gương, cá nhân tận
tâm giúp đỡ đồng bào gặp khó khăn. Ví
dụ, gia đình chị Lê Thị Phương ở xã
Thọ Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An
có 3 đứa con, chị lại nhận nuôi hàng
chục đứa trẻ bị bỏ rơi, nuôi 20 cháu bị
tàn tật, nhiễm chất độc da cam.
Cùng với việc nhân dân quan tâm
giúp đỡ lẫn nhau, vượt qua khó khăn,
đói nghèo, thì chủ trương xóa đói, giảm
nghèo là một trong những mục tiêu
trọng tâm được Đảng, Nhà nước, nhân
dân Việt Nam rất quan tâm và tích cực
thực hiện. Việt Nam là một trong những
nước thành công trong phát triển kinh tế
và giảm nghèo. Trong vòng 25 năm kể
Báo Tiền phong, ngày 25 tháng 12 năm 2013.
Báo Tiền phong, ngày 9 tháng 1 năm 2014.
(4)
Báo Phụ nữ Tp. Hồ Chí Minh, ngày 4 tháng
12 năm 2013.
(5)
Báo Phụ nữ Việt Nam, ngày 8 tháng 12 năm 2013.
(2)
(3)

97

Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(85) – 2014

từ 1986, Việt Nam từ một trong những
quốc gia nghèo nhất thế giới, với thu
nhập bình quân đầu người dưới 100
USD, nay đã trở thành quốc gia có thu
nhập bình quân đầu người trung bình
thấp (1.960 USD/người).
Ngân hàng Thế giới ngày 24 tháng 1
năm 2013 cũng ghi nhận: trong vòng 20
năm (1990 – 2010), tỷ lệ nghèo ở Việt
Nam đã giảm từ 60% xuống còn 20,7%,
với khoảng hơn 30 triệu người thoát
nghèo. Bên cạnh đó, Việt Nam đã đạt
được những thành tựu ấn tượng về giáo
dục y tế. Tỷ lệ nhập học ở bậc tiểu học
của người nghèo trên 90%, và bậc trung
học cơ sở là 70%.
Không chỉ Ngân hàng Thế giới mà
nhiều nước và tổ chức quốc tế khác cũng
đánh giá cao, coi Việt Nam là “một điểm
sáng thành công” trong đấu tranh xóa
đói, giảm nghèo. Tổ chức Lương thực và
Nông nghiệp Liên hiệp quốc (FAO) đã
tiến hành cuộc họp công nhận thành tích
nổi bật trong đấu tranh xóa đói, giảm
nghèo cho 38 quốc gia trên thế giới,
trong đó có Việt Nam. Đồng thời Việt
Nam cũng nằm trong nhóm 18 quốc gia
được trao Bằng khen chứng nhận sớm
đạt Mục tiêu Thiên niên kỷ (MDG1),
hướng tới mục tiêu giảm một nửa số
người bị đói vào năm 2015.
Tỷ lệ đói nghèo ở nước ta đã giảm
một cách tích cực. Tính đến năm 2012,
đã có 500.000 lượt hộ nghèo được hỗ
trợ về nhà ở, 542 triệu lượt người được
hỗ trợ Bảo hiểm xã hội. Điều kiện sống
của người nghèo được cải thiện. Tỷ lệ
hộ nghèo ở các xã hội, thôn bản đặc biệt
khó khăn giảm từ 47% năm 2006 xuống
98

còn 28,8% năm 2010, thu nhập bình
quân đầu người là 4,2 triệu đồng/năm.
Thành công trong xóa đói giảm nghèo
của Việt Nam thời gian qua có nhiều
nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân
ở đạo lý sống đoàn kết giúp đỡ nhau
theo câu tục ngữ “một miếng khi đói
bằng một gói khi no”.
Đạo lý sống “một miếng khi đói bằng
một gói khi no” của người Việt Nam
không chỉ thể hiện ở tình đoàn kết giúp
đỡ lẫn nhau giữa đồng bào trong nước
mà còn thể hiện ở tình đoàn kết giúp đỡ
nhau đối với nhân dân các nước.
Nghị quyết 47/196 thông qua ngày 22
tháng 12 năm 1992 tại Hội đồng Liên
Hợp Quốc chính thức tuyên bố lấy ngày
17 tháng 10 hàng năm là Ngày quốc tế
xóa đói, giảm nghèo và kêu gọi tất cả
các quốc gia cùng kỷ niệm ngày này,
tùy hoàn cảnh từng nước mà tiến hành
các hoạt động cụ thể nhằm loại bỏ
nghèo đói và khổ đau. Nghị quyết của
Liên Hợp Quốc tiếp tục mời gọi các tổ
chức liên chính phủ và phi chính phủ
giúp đỡ các nước theo yêu cầu của họ.
Năm 2012, Ngày quốc tế xóa đói giảm
nghèo được kỷ niệm với chủ đề: “Chấm
dứt bạo lực đối với người nghèo bằng
cách ủng hộ quyền tự chủ và xây dựng
hòa bình”. Mục tiêu đầu tiên của các
Mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ chính
là giảm được số người nghèo cùng cực
và người đói để mỗi người có thể thỏa
mãn các nhu cầu thiết yếu như: dinh
dưỡng, y tế, giáo dục, dù họ sống ở bất
cứ nơi nào trên thế giới. Thực hiện Nghị
quyết của Liên Hợp Quốc, Việt Nam đã
tự lực cánh sinh và tích cực thực hiện

Đạo lý sống của người Việt Nam…

việc xóa đói, giảm nghèo cho nhân dân,
đồng thời tham gia tích cực vào việc xóa
đói, giảm nghèo trên phạm vi quốc tế.
Chúng ta đã giúp đỡ đồng bào các nước
vùng Đông Nam Á gặp bão lụt. Ví dụ,
đồng bào cả nước cùng với các tổ chức
của Đảng và chính quyền các cấp đã
giúp đỡ phần nào cho đồng bào
Philippin bị cơn bão tàn phá. Việt Nam
đã giúp đỡ 100.000 USD cho Philippin.
Cũng như trước đây, hiện nay chúng ta
giúp đỡ nhân dân Lào và Campuchia khi
họ gặp khó khăn, đói kém. Nhờ sự phát
triển nhanh chóng các thành tựu khoa
học hiện đại và sự hợp tác giữa các
nước, nên xã hội đã có những bước tiến
quan trọng trên mọi mặt. Sự hợp tác
quốc tế là để phát triển kinh tế xã hội ở
từng nước, giúp đỡ nhau khắc phục khó
khăn. Nước Việt Nam đang phát triển
các quan hệ hữu nghị, hợp tác với nhiều
nước trên thế giới để phát triển kinh tế,
văn hóa, xã hội.
Hợp tác quốc tế của nước ta (về kinh
tế, văn hóa, giáo dục, quốc phòng…) với
các nước trên thế giới cũng là biểu hiện
của việc chia ngọt sẻ bùi, giúp đỡ lẫn
nhau. Trong hợp tác quốc tế nước nào
gặp khó khăn sẽ được các nước khác có
điều kiện giúp đỡ; đồng thời sự hợp tác
giúp phát huy thế mạnh của từng nước,
đóng góp vào sự phát triển chung về
kinh tế, văn hóa, xã hội quốc tế.
Tại hội nghị ngoại giao lần thứ 28
(ngày 17 tháng 12 năm 2013), Bộ Ngoại
giao Việt Nam phối hợp với Bộ Công
Thương tổ chức phiên họp chung về chủ
đề “Hòa hợp quốc tế về kinh tế đối
ngoại”. Tại hội nghị này, thủ tướng

Nguyễn Tấn Dũng cho rằng: cần tuân
thủ các cam kết quốc tế về thỏa thuận
thương mại tự do để mở rộng thị trường,
đẩy mạnh xuất khẩu. Thủ tướng nhấn
mạnh: tiếp tục phát huy hội nhập quốc tế
trong lĩnh vực đối ngoại, quốc phòng, an
ninh để củng cố môi trường hòa bình ổn
định, bảo vệ lợi ích quốc gia, độc lập
chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, nâng
cao vị thế đất nước, tiếp tục thúc đẩy
hòa hợp quốc tế trong lĩnh vực văn hóa giáo dục, đào tạo khoa học, công nghệ,
làm tốt công tác với người Việt Nam ở
nước ngoài.
Chung quanh vấn đề Biển Đông:
Biển Đông và tình hình an ninh Đông
Bắc Á là những chủ đề nóng tại hội nghị
ngoại trưởng ASEAN lần thứ 47 và các
hội nghị liên quan diễn ra tại Myanma
từ ngày 5 đến ngày 18 tháng 8 năm 2014
sẽ tăng cường sự hợp tác giữa các nước
trong khối ASEAN để bảo vệ chủ quyền
Biển Đông.
Tóm lại, câu tục ngữ “một miếng khi
đói bằng một gói khi no” là đạo lý sống
truyền thống của người Việt nam. Thực
hiện đạo lý sống đó, Nhân dân Việt Nam
đã và đang giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc
sống. Họ tìm thấy ở đó những tình cảm
và quan hệ quý báu giữa người với
người. Đạo lý sống thể hiện ở câu tục
ngữ “một miếng khi đói bằng một gói khi
no” đã và đang được nhân dân ta mở
rộng ra trong quan hệ hợp tác với nhiều
nước trên thế giới. Thực hiện đạo lý sống
thể hiện ở câu tục ngữ ấy, nhân dân ta đã
và đang cùng nhân dân các nước trên thế
giới xây dựng cuộc sống hòa bình, thịnh
vượng, và ngày càng hạnh phúc hơn.
99

Đạo lý sống của người Việt Nam…

ĐẠO LÝ SỐNG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM QUA CÂU TỤC NGỮ
“MỘT MIẾNG KHI ĐÓI BẰNG MỘT GÓI KHI NO”
LÊ THI *

Tóm tắt: Bài viết phân tích đạo lý sống của người Việt Nam thể hiện ở câu
tục ngữ “một miếng khi đói bằng một gói khi no”. Đây là một câu tục ngữ rất
phổ cập của nhân dân Việt Nam. Nó thể hiện thái độ ứng xử và tình cảm của
người Việt Nam đối với nhau trước những khó khăn diễn ra trong đời sống
hàng ngày. Câu nói đó đơn giản nhưng lại có nội dung súc tích về đạo lý sống.
Nội dung của đạo lý sống thể hiện ở câu tục ngữ này là tình đoàn kết, giúp đỡ
nhau, nhất là khi khó khăn. Đạo lý đó đã góp phần giúp dân tộc vượt qua bao
khó khăn gian khổ do thiên tai, chiến đấu kiên cường để bảo vệ nền độc lập dân
tộc và thống nhất đất nước cho đến ngày nay.
Từ khóa: Đạo lý; cách sống; Việt Nam.

Người Việt Nam, đặc biệt ở nông
thôn, sống gần nhau, cùng ngõ cùng
xóm, hàng ngày đi lại gặp nhau chào
hỏi. Khi gia đình nào có việc vui, buồn
thì hàng xóm đến chia vui hay san sẻ nỗi
buồn. Chẳng hạn, gia đình nào có giỗ tết
cũng đều mời bà con đến dự. Họ đến với
nải chuối hay gói bánh, thắp vài nén
hương, còn việc ăn uống to hay nhỏ tùy
hoàn cảnh từng gia đình. Hoặc khi một
gia đình nào đó gặp khó khăn, thiếu
thốn về vật chất, hay gặp hoạn nạn, tang
gia, ốm đau nặng…, thì bà con láng giềng
không chỉ đến hỏi thăm mà còn mang ít
gạo, ít tiền đến giúp đỡ. “Một miếng khi
đói bằng một gói khi no” là như vậy đó.
Vài cân gạo, vài bắp ngô, vài đồng
tiền biếu đúng lúc cho gia đình gặp khó
khăn làm họ hết sức cảm động, dù chỉ ít
ỏi, nhưng lại thể hiện sự thông cảm và
tình thương của bà con láng giềng.
Nhiều người còn đến gia đình đang gặp

hoạn nạn không chỉ động viên, mà còn
giúp đỡ họ làm việc nhà, chăm sóc các
cháu nhỏ.
“Một miếng khi đói bằng một gói khi
no” không chỉ nói về sự giúp đỡ vật
chất, mà còn nói về sự an ủi tinh thần,
sự chia sẻ khó khăn và thông cảm với
gia đình, bà con láng giềng đang gặp
hoạn nạn. Sống cùng một địa phương,
bà con hiểu được hoàn cảnh của gia đình
đang gặp hoạn nạn, nên họ có thể đưa ra
những lời khuyên đúng đắn, thích hợp
để gia đình gặp hoạn nạn có thể thực
hiện được. Những lời khuyên chân
thành, những gợi ý phù hợp với tình
hình cụ thể.(*)
Nội dung câu tục ngữ “một miếng khi
đói bằng một gói khi no” bao gồm cả sự
giúp đỡ những phương án thích hợp cho
sinh hoạt của gia đình đang gặp khó
(*)

Giáo sư, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.

95

Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(85) – 2014

khăn, để họ thoát khỏi những trắc trở
cần tháo gỡ. Cách hiểu rộng như vậy là
cần thiết, nếu bà con láng giềng thấy các
gia đình quen biết gặp khó khăn mà bỏ
qua thì còn gì là tình nghĩa!
Ở thành phố, đô thị, có những gia
đình sống riêng biệt, họ chẳng biết tình
hình của hàng xóm, láng giềng ra sao.
Tuy nhiên, hiện nay ở thành phố nhiều
gia đình sống trong nhà chung cư, một
nhà chung cư gồm nhiều hộ cùng ở, nhờ
đó họ quen biết nhau, giúp đỡ nhau.
Nhìn chung, tình nghĩa xóm làng ở
thành phố cũng đã xuất hiện, tuy không
được mặn mà như ở nông thôn nhưng
cũng rất đậm nét. Các ủy ban khu phố,
phường cũng hay mời họp mặt đại biểu
các gia đình, điều đó tạo nên sự hiểu
biết lẫn nhau và giúp đỡ nhau.
“Một miếng khi đói bằng một gói khi
no” là một cách ứng xử truyền thống rất
có văn hóa của nhân dân Việt Nam.
Ngày nay, chúng ta cần giữ gìn và phát
huy làm rạng rỡ thêm, và ngăn chặn sự
phát triển những hiện tượng tiêu cực,
như cạnh tranh làm hại nhau để giành
lợi ích, tài sản, làm giàu cho bản thân.
Chúng ta cần hiểu câu tục ngữ “một
miếng khi đói bằng một gói khi no” hàm
ý không chỉ giúp nhau trong quan hệ bà
con láng giềng, thôn xóm gần gũi, sự
giúp đỡ này mở rộng đến đồng bào cả
nước. Ví dụ, gần đây miền Trung và
đồng bằng Nam Bộ bị thiên tai tàn phá
(bão lớn, nước dâng lên cao tàn phá
đồng ruộng, hoa màu mất sạch, nhà cửa,
trường học, cơ sở y tế ở các xã huyện,
địa phương bị phá hủy); trong hoàn cảnh
khó khăn đó, các đoàn thể quần chúng
96

cả nước (như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh
niên, Mặt trận Tổ quốc) đứng ra tổ chức
quyên góp tiền, lương thực giúp đỡ
đồng bào gặp hoạn nạn. Lúc này, những
túi lương thực, những bao gạo từ miền
Bắc gửi vào miền Trung, miền Nam
giúp đỡ người dân đang khó khăn, dù ít
ỏi nhưng khiến họ vô cùng cảm động.
Điều đó đúng là “một miếng khi đói
bằng một gói khi no”.
Tháng 2 năm 2013, ở các tỉnh Hà
Giang, Lào Cai, trời lạnh, có tuyết rơi;
đồng bào nghèo không đủ áo ấm để
mặc, không chống được cái rét. Tuyết
rơi xuống phá hỏng một số nhà dân, trẻ
em nghỉ học vì không đủ áo ấm để đến
trường. Các cơ quan chính quyền nhà nước
đã có sự tài trợ kịp thời cho đồng bào.
Nhân dân các tỉnh miền xuôi cũng quyên
góp tiền, quần áo rét, thuốc men cho
đồng bào miền núi để chia sẻ khó khăn.
Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2013,
đã có hơn 650 triệu đồng của đồng bào
các nơi gửi đến để chia sẻ với các em
nhỏ vùng lũ lụt ở các tỉnh Miền Trung
để các em có cái Tết ấm lòng(1). Báo
Tuổi trẻ đã trao 6000 phần quà Tết cho
học sinh và giáo viên các tỉnh như: Bình
Định, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Đà
Nẵng, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Hà Giang,
Cao Bằng. Mỗi phần quà Tết cho học
sinh trị giá 400.000 đồng, cho giáo viên
trị giá 500.000 đồng. Nhờ sự hỗ trợ của
Đảng và Nhà nước, chính quyền và nhân
dân các địa phương, đồng bào đang gặp
hoạn nạn được cứu giúp kịp thời. Sự
giúp đỡ này dù ít ỏi nhưng thể hiện lòng
(1)

Báo Tuổi trẻ, ngày 1 tháng 1 năm 2014.

Đạo lý sống của người Việt Nam…

thông cảm, sự nhiệt tình thật sự của
đồng bào ta để họ vượt qua hoạn nạn.
Một việc làm thể hiện rõ câu tục ngữ
“một miếng khi đói bằng một gói khi
no” là việc Nhân dân ta, đặc biệt là
Đoàn Thanh niên, tổ chức phong trào
hiến máu nhân đạo để giúp đỡ các bệnh
nhân đang gặp khó khăn. Tháng 12 năm
2013, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên
trường Đại học Công nghệ thành phố
Hồ Chí Minh phối hợp với Trung tâm
Hiến máu nhân đạo tổ chức Ngày hội
Hiến máu nhân đạo, và đã thu hút được
1600 sinh viên tham gia hiến máu cứu
người. Ngày 24 tháng 12 năm 2013 (gọi
là ngày Giáng sinh đỏ) Hà Nội đã tổ
chức hiến máu và có 30 bạn trẻ tham gia
hiến máu(2). Năm 2013, Hà Nội đã tiếp
nhận được 122.500 đơn vị máu, đạt
102% kế hoạch. Ngày càng nhiều ngân
hàng máu sống do người trẻ lập ra góp
phần cung cấp kịp thời cho những ca mổ
cấp cứu, mổ tim, hay cho bệnh nhân bị
tan máu bẩm sinh. Giới trẻ ngày càng có
ý thức tích cực trong hiến máu nhân
đạo. “Sẵn sàng hiến máu bất cứ lúc
nào”, đó là tinh thần của nhiều bạn trẻ
trong các câu lạc bộ Ngân hàng máu
sống ở các tỉnh, thành. Trên mạng xã
hội facebook, có “Ngân hàng máu sống
trực tuyến”. Với phương châm “Mỗi
người là một ngân hàng máu di động”,
Ngân hàng máu sống trực tuyến thu hút
sự quan tâm của nhiều bạn trẻ(3) hiến
máu giúp những bệnh nhân ốm nặng
được truyền máu để chống lại với bệnh
tật hiểm nghèo. Đó cũng là một ví dụ
điển hình của câu tục ngữ “một miếng
khi đói bằng một gói khi no”.

Còn nhiều việc làm khác thể hiện câu
tục ngữ “một miếng khi đói bằng một
gói khi no”. Chẳng hạn, Hội Liên hiệp
Phụ nữ Tp. Hồ Chí Minh có chương
trình hỗ trợ vốn cho 162 phụ nữ nghèo
các quận huyện với tổng số vốn là 800
triệu đồng, thời gian đến hết ngày 30
tháng 11 năm 2014. Mỗi hộ được vay
vốn trung bình từ 5 đến 10 triệu đồng(4).
Trung tâm Bảo trợ xã hội Hiền Lương
huyện Yên Thành, Nghệ An, được thành
lập ngày 13 tháng 11 năm 2006 với chức
năng nuôi dưỡng trẻ mồ côi lang thang,
cơ nhỡ và tạo việc làm cho những người
khuyết tật. Hiện tại Trung tâm nuôi 49
người, trong đó có 27 trẻ em (17 trẻ bị
bệnh bại não) và tạo việc làm cho 22
người khuyết tật(5).
Lại có những tấm gương, cá nhân tận
tâm giúp đỡ đồng bào gặp khó khăn. Ví
dụ, gia đình chị Lê Thị Phương ở xã
Thọ Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An
có 3 đứa con, chị lại nhận nuôi hàng
chục đứa trẻ bị bỏ rơi, nuôi 20 cháu bị
tàn tật, nhiễm chất độc da cam.
Cùng với việc nhân dân quan tâm
giúp đỡ lẫn nhau, vượt qua khó khăn,
đói nghèo, thì chủ trương xóa đói, giảm
nghèo là một trong những mục tiêu
trọng tâm được Đảng, Nhà nước, nhân
dân Việt Nam rất quan tâm và tích cực
thực hiện. Việt Nam là một trong những
nước thành công trong phát triển kinh tế
và giảm nghèo. Trong vòng 25 năm kể
Báo Tiền phong, ngày 25 tháng 12 năm 2013.
Báo Tiền phong, ngày 9 tháng 1 năm 2014.
(4)
Báo Phụ nữ Tp. Hồ Chí Minh, ngày 4 tháng
12 năm 2013.
(5)
Báo Phụ nữ Việt Nam, ngày 8 tháng 12 năm 2013.
(2)
(3)

97

Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(85) – 2014

từ 1986, Việt Nam từ một trong những
quốc gia nghèo nhất thế giới, với thu
nhập bình quân đầu người dưới 100
USD, nay đã trở thành quốc gia có thu
nhập bình quân đầu người trung bình
thấp (1.960 USD/người).
Ngân hàng Thế giới ngày 24 tháng 1
năm 2013 cũng ghi nhận: trong vòng 20
năm (1990 – 2010), tỷ lệ nghèo ở Việt
Nam đã giảm từ 60% xuống còn 20,7%,
với khoảng hơn 30 triệu người thoát
nghèo. Bên cạnh đó, Việt Nam đã đạt
được những thành tựu ấn tượng về giáo
dục y tế. Tỷ lệ nhập học ở bậc tiểu học
của người nghèo trên 90%, và bậc trung
học cơ sở là 70%.
Không chỉ Ngân hàng Thế giới mà
nhiều nước và tổ chức quốc tế khác cũng
đánh giá cao, coi Việt Nam là “một điểm
sáng thành công” trong đấu tranh xóa
đói, giảm nghèo. Tổ chức Lương thực và
Nông nghiệp Liên hiệp quốc (FAO) đã
tiến hành cuộc họp công nhận thành tích
nổi bật trong đấu tranh xóa đói, giảm
nghèo cho 38 quốc gia trên thế giới,
trong đó có Việt Nam. Đồng thời Việt
Nam cũng nằm trong nhóm 18 quốc gia
được trao Bằng khen chứng nhận sớm
đạt Mục tiêu Thiên niên kỷ (MDG1),
hướng tới mục tiêu giảm một nửa số
người bị đói vào năm 2015.
Tỷ lệ đói nghèo ở nước ta đã giảm
một cách tích cực. Tính đến năm 2012,
đã có 500.000 lượt hộ nghèo được hỗ
trợ về nhà ở, 542 triệu lượt người được
hỗ trợ Bảo hiểm xã hội. Điều kiện sống
của người nghèo được cải thiện. Tỷ lệ
hộ nghèo ở các xã hội, thôn bản đặc biệt
khó khăn giảm từ 47% năm 2006 xuống
98

còn 28,8% năm 2010, thu nhập bình
quân đầu người là 4,2 triệu đồng/năm.
Thành công trong xóa đói giảm nghèo
của Việt Nam thời gian qua có nhiều
nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân
ở đạo lý sống đoàn kết giúp đỡ nhau
theo câu tục ngữ “một miếng khi đói
bằng một gói khi no”.
Đạo lý sống “một miếng khi đói bằng
một gói khi no” của người Việt Nam
không chỉ thể hiện ở tình đoàn kết giúp
đỡ lẫn nhau giữa đồng bào trong nước
mà còn thể hiện ở tình đoàn kết giúp đỡ
nhau đối với nhân dân các nước.
Nghị quyết 47/196 thông qua ngày 22
tháng 12 năm 1992 tại Hội đồng Liên
Hợp Quốc chính thức tuyên bố lấy ngày
17 tháng 10 hàng năm là Ngày quốc tế
xóa đói, giảm nghèo và kêu gọi tất cả
các quốc gia cùng kỷ niệm ngày này,
tùy hoàn cảnh từng nước mà tiến hành
các hoạt động cụ thể nhằm loại bỏ
nghèo đói và khổ đau. Nghị quyết của
Liên Hợp Quốc tiếp tục mời gọi các tổ
chức liên chính phủ và phi chính phủ
giúp đỡ các nước theo yêu cầu của họ.
Năm 2012, Ngày quốc tế xóa đói giảm
nghèo được kỷ niệm với chủ đề: “Chấm
dứt bạo lực đối với người nghèo bằng
cách ủng hộ quyền tự chủ và xây dựng
hòa bình”. Mục tiêu đầu tiên của các
Mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ chính
là giảm được số người nghèo cùng cực
và người đói để mỗi người có thể thỏa
mãn các nhu cầu thiết yếu như: dinh
dưỡng, y tế, giáo dục, dù họ sống ở bất
cứ nơi nào trên thế giới. Thực hiện Nghị
quyết của Liên Hợp Quốc, Việt Nam đã
tự lực cánh sinh và tích cực thực hiện

Đạo lý sống của người Việt Nam…

việc xóa đói, giảm nghèo cho nhân dân,
đồng thời tham gia tích cực vào việc xóa
đói, giảm nghèo trên phạm vi quốc tế.
Chúng ta đã giúp đỡ đồng bào các nước
vùng Đông Nam Á gặp bão lụt. Ví dụ,
đồng bào cả nước cùng với các tổ chức
của Đảng và chính quyền các cấp đã
giúp đỡ phần nào cho đồng bào
Philippin bị cơn bão tàn phá. Việt Nam
đã giúp đỡ 100.000 USD cho Philippin.
Cũng như trước đây, hiện nay chúng ta
giúp đỡ nhân dân Lào và Campuchia khi
họ gặp khó khăn, đói kém. Nhờ sự phát
triển nhanh chóng các thành tựu khoa
học hiện đại và sự hợp tác giữa các
nước, nên xã hội đã có những bước tiến
quan trọng trên mọi mặt. Sự hợp tác
quốc tế là để phát triển kinh tế xã hội ở
từng nước, giúp đỡ nhau khắc phục khó
khăn. Nước Việt Nam đang phát triển
các quan hệ hữu nghị, hợp tác với nhiều
nước trên thế giới để phát triển kinh tế,
văn hóa, xã hội.
Hợp tác quốc tế của nước ta (về kinh
tế, văn hóa, giáo dục, quốc phòng…) với
các nước trên thế giới cũng là biểu hiện
của việc chia ngọt sẻ bùi, giúp đỡ lẫn
nhau. Trong hợp tác quốc tế nước nào
gặp khó khăn sẽ được các nước khác có
điều kiện giúp đỡ; đồng thời sự hợp tác
giúp phát huy thế mạnh của từng nước,
đóng góp vào sự phát triển chung về
kinh tế, văn hóa, xã hội quốc tế.
Tại hội nghị ngoại giao lần thứ 28
(ngày 17 tháng 12 năm 2013), Bộ Ngoại
giao Việt Nam phối hợp với Bộ Công
Thương tổ chức phiên họp chung về chủ
đề “Hòa hợp quốc tế về kinh tế đối
ngoại”. Tại hội nghị này, thủ tướng

Nguyễn Tấn Dũng cho rằng: cần tuân
thủ các cam kết quốc tế về thỏa thuận
thương mại tự do để mở rộng thị trường,
đẩy mạnh xuất khẩu. Thủ tướng nhấn
mạnh: tiếp tục phát huy hội nhập quốc tế
trong lĩnh vực đối ngoại, quốc phòng, an
ninh để củng cố môi trường hòa bình ổn
định, bảo vệ lợi ích quốc gia, độc lập
chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, nâng
cao vị thế đất nước, tiếp tục thúc đẩy
hòa hợp quốc tế trong lĩnh vực văn hóa giáo dục, đào tạo khoa học, công nghệ,
làm tốt công tác với người Việt Nam ở
nước ngoài.
Chung quanh vấn đề Biển Đông:
Biển Đông và tình hình an ninh Đông
Bắc Á là những chủ đề nóng tại hội nghị
ngoại trưởng ASEAN lần thứ 47 và các
hội nghị liên quan diễn ra tại Myanma
từ ngày 5 đến ngày 18 tháng 8 năm 2014
sẽ tăng cường sự hợp tác giữa các nước
trong khối ASEAN để bảo vệ chủ quyền
Biển Đông.
Tóm lại, câu tục ngữ “một miếng khi
đói bằng một gói khi no” là đạo lý sống
truyền thống của người Việt nam. Thực
hiện đạo lý sống đó, Nhân dân Việt Nam
đã và đang giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc
sống. Họ tìm thấy ở đó những tình cảm
và quan hệ quý báu giữa người với
người. Đạo lý sống thể hiện ở câu tục
ngữ “một miếng khi đói bằng một gói khi
no” đã và đang được nhân dân ta mở
rộng ra trong quan hệ hợp tác với nhiều
nước trên thế giới. Thực hiện đạo lý sống
thể hiện ở câu tục ngữ ấy, nhân dân ta đã
và đang cùng nhân dân các nước trên thế
giới xây dựng cuộc sống hòa bình, thịnh
vượng, và ngày càng hạnh phúc hơn.
99