Đậu cove (cô ve) là gì? 10 lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe

Đậu cove là một loại cây thuộc họ nhà đậu có tên khoa học là Phaseolus vulgaris. Loại cây này còn có nhiều tên gọi khác như đậu cô ve hay đậu tây. Quả và hạt đậu cove được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực nhờ có giá trị dinh dưỡng cao và mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe.

Đậu cove (cô ve) là gì?

• Tên gọi khác: Đậu ve, đậu que, đậu cô ve, đậu tây
• Tên khoa học: Phaseolus vulgaris
• Họ: Đậu ( Fabaceae )

Đậu cove là một cây lương thực cho quả và hạt thuộc họ Đậu. Loại cây này được trồng khá phổ biến ở nước ta và được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực.

Đặc điểm chung của cây đậu cove

• Cây hằng niên, nó thân thảo. Tùy theo giống đậu cove mà thân có thể mọc thẳng hoặc leo, bao gồm hai dạng là thân sinh trưởng vô hạn hoặc hữu hạn.
• Lá cây thuộc dạng lá kép có cuống dài. Mỗi lá có 3 lá phụ ( lá chét) hình tam giác. Bề mặt lá có ít lông tơ.
• Hoa mọc thành chùm ở nách lá. Mỗi chùm có trung bình từ 2 – 8 hoa
• Cây có một rễ chính và nhiều rễ phụ. Rễ chính đâm sâu vào trong đất và có tính chịu hạn cao. Các rễ phụ nhỏ, chứa nhiều nốt sần và phân bộ tập trung chủ yếu ở độ sâu khoảng 20cm.
• Quả đậu cô ve dài, dẹt, màu xanh, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ hình thận.

Các loại đậu cove

Theo hình dáng của cây, đậu cove được chia thành hai loại như sau:

– Đậu cove lùn:

Đây là giống đậu cove có thân sinh trưởng hữu hạn. Hạt giống chủ yếu được nhập từ Nhật Bản hoặc Đài Loan. Loại đậu này có thể trồng được quanh năm ở vùng cao. Một số giống chịu nóng tốt được người dân ở vùng đồng bằng gieo trồng vào vụ Đông Xuân. 

Đậu cove lùn có thân cây thấp, chiều cao trung bình khoảng 50 – 60 cm nên thích hợp canh tác ở nơi có gió mạnh. Cây thường được trồng xen canh với một số hoa màu khác. Thời gian thu hoạch của đậu cô ve lùn khá nhanh, sau khoảng 40 – 50. Cây cho quả dài, thẳng, vỏ ngoài màu xanh vừa đến xanh đậm. Một số giống trồng ở vùng cao cho năng suất khá tốt và có chất lượng không thua kém gì so với đậu leo.

Một số giống đậu cove lùn đang được trồng phổ biến ở nước ta:

• Đậu cô ve vàng( đậu vàng, đậu cô bơ)
• Đậu cô ve xanh ( đậu đỏ hay đậu cật lợn) 
• Đậu cô ve ăn hạt: Bao gồm đậu cove nâu, đậu cove trắng ( đậu trắng), đậu cove đen

– Đậu cove leo:

Loại đậu này sinh trưởng vô hạn. Thân cây có chiều dài trung bình từ 2,5 – 3 mét và thuộc dạng leo nên khi canh tác người dân phải làm giàn.

Hiện có nhiều giống đậu cove leo đang được ưa chuộng như:

• Đậu cove hạt đen Đài Loan
• Đậu cove Thái
• Đậu cove Nhật
• Đậu cove chạch ( đậu Vân Nam)
• Đậu cove trắng ( đậu trứng sáo)

Phân bố

Cây đậu cove ban đầu được người dân đang sinh sống tại các khu vực Mesoamerica hay vùng Andes cổ đại Trung Mỹ thuần hóa. Với giá trị dinh dưỡng cao, loại cây này ngày càng được trồng rộng rãi tại nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Thu hoạch

 Đậu cove gieo trồng bằng hạt. Thông thường, sau khoảng 35 – 40 ngày cây sẽ nở hoa. Hoa đậu thuộc dạng lưỡng tính nên có khả năng tự thụ phấn khoảng 95%. Sau khoảng 10 – 13 ngày tiếp theo có thể thu hoạch quả.

Quả và lá đậu cove được dùng như một loại rau xanh trong bữa ăn. Đối với các loại đậu ăn hạt thì quả thường được thu hoạch khi già. Hạt có thể dùng ở dạng tươi hay khô đều được. Ở một số nơi, rễ cây đậu cove còn được tận dụng làm thức ăn cho gia súc. 

Thành phần dinh dưỡng của đậu cô ve

Đậu cove bổ sung nguồn dưỡng chất dồi dào cho cơ thể. Trung bình, mỗi 250gr đậu que đóng hộp có thể cung cấp các chất dinh dưỡng sau:

• Chất xơ: 2,6 gram
• Chất béo: 0,55 gram
• Calo: 28
• Đường: 1,94 gram
• Protein: 1,42 gram
• Carbohydrate: 5,66 gram
• Các chất khác: Sắt, axit folic, magie, canxi, luten, zeaxanthin, vitamin B, C…

10 lợi ích của đậu cove cho sức khỏe

Nhờ chứa nguồn dưỡng chất phong phú, đậu cove có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như:

1. Cải thiện thị lực

Chứa luten và zeaxanthin, đậu cove có khả năng ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng, cải thiện thị lực. Sử dụng đậu cove với lượng hợp lý trong các bữa ăn cũng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh đục thủy tinh thể và tăng cường sức khỏe cho đôi mắt của bạn.

2. Hỗ trợ kiểm soát các triệu chứng của bệnh tiểu đường

Nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra, ăn đậu cove có thể giúp thúc đẩy quá trình trao đổi các dưỡng chất có lợi cho việc kiểm soát lượng đường trong máu. Thêm vào đó, đậu cove lại chứa rất ít tinh bột nên khi sử dụng trong thực đơn hàng ngày, người bị bệnh tiểu đường sẽ không phải lo ngại về tình trạng tăng đường huyết quá mức.

3. Giảm cholesterol, nâng cao sức khỏe tim mạch

Chế độ ăn uống quá nhiều Cholesterol có thể khiến cho thành mạch bị tích tụ nhiều chất béo. Điều này có thể gây thu hẹp lòng mạch, làm chậm quá trình tuần hoàn máu và dẫn đến hàng loại các bệnh lý nguy hiểm về tim mạch.

Đậu cô ve với hàm lượng natri thấp có thể giúp làm giảm lượng cholesterol xấu cũng như cholesterol toàn phần, từ đó nâng cao sức khỏe tim mạch của bạn.

4. Phòng chống ung thư

Đậu cove chứa nhiều chất diệp lục và chất chống oxy hóa tự nhiên. Nó giúp bảo vệ các tế bào khỏe mạnh trước tác hại của gốc tự do, giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư trực tràng hay ung thư vú.

5. Tác dụng của đậu cove với hệ tiêu hóa

Đậu cove là một trong những sự lựa chọn hữu ích cho thực đơn của người đang có vấn đề về đường ruột, chẳng hạn như táo bón hay viêm ruột.

Chứa một lượng lớn chất xơ hòa tan, đậu cove giúp thức ăn di chuyển nhanh hơn qua đường tiêu hóa, làm mềm và tạo khối cho phân, giúp đi ngoài đều đặn hơn. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ bị táo bón, đau bụng, bệnh trĩ và góp phần kiểm soát tốt các triệu chứng của viêm đại tràng co thắt.

Ngoài ra, thành phần Carbohydrat có trong đậu cô ve khi vào cơ thể sẽ được các vi khuẩn có lợi trong đường ruột lên men và tạo ra các chất có khả năng chống viêm ruột, ngăn ngừa các bệnh lý viêm nhiễm mãn tính ở đường ruột.

6. Cải thiện sức khỏe xương khớp

Sở hữu hàm lượng canxi cao, đậu que chính là sự lựa chọn của nhiều người khi muốn cải thiện sức khỏe xương khớp. Canxi là thành phần quan trọng của xương. Nó tham gia vào quá trình hình thành lên các tế bào xương, giúp xương khớp chắc khỏe hơn.

Sự góp mặt của đậu cove trong các bữa ăn sẽ giúp bạn giảm được nguy cơ bị gãy xương và các bệnh lý khác liên quan đến tình trạng thiếu hụt canxi như loãng xương, thoái hóa khớp.

7. Kiểm soát trọng lượng cơ thể

Chứa nhiều protein thực phẩm nhưng lại ít calo, đậu cove chính là thực phẩm hữu ích cho những đang theo theo đuổi chế độ ăn giảm cân. Trung bình, cứ ăn 1 chén đậu cove hấp thì cơ thể bạn chỉ dung nạp khoảng 44 kcal. 

Ngoài ra, thành phần chất xơ trong loại đậu này còn mang lại cho bạn cảm giác no lâu, giúp giảm cảm giác thèm ăn và cắt giảm được lượng thức ăn nạp vào. 

8. Làm tăng khả năng thụ thai

Trong một nghiên cứu được thực hiện bởi trường đại học Y Harvard, các nhà khoa học đã phát hiện ra, việc hấp thụ lượng chất sắt dồi dào trong đậu cove cũng như các thực phẩm khác đều có thể giúp nâng cao khả năng thụ thai thành công ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Đậu cove có khả năng cung cấp khoảng 6% tổng nhu cầu chất sắt hàng ngày của cơ thể. Đừng quên thêm thực phẩm này vào trong bữa ăn nếu bạn đang có dấu hiệu thiếu máu hoặc có kế hoạch mang thai.

9. Đậu cove ngăn ngừa trầm cảm

Vitamin B và C là các dưỡng chất quan trọng trong hệ thần kinh. Chúng giúp cải thiện sức khỏe tâm thần, giảm căng thẳng, ngăn ngừa trầm cảm. Thêm đậu cove vào trong bữa ăn chính là một giải pháp đơn giản để bạn bổ sung đầy đủ nhu cầu vitamin B và C hàng ngày cho cơ thể.

Thêm vào đó, các thành phần khác như kẽm, magie, glutamine cùng tyrosine được tìm thấy trong đậu cove còn giúp tăng cường hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh, cải thiện sức khỏe não bộ.

10. Giảm nguy cơ bị dị tật ống thần kinh cho thai nhi

Phụ nữ đang mang thai sử dụng đậu cove có thể giúp bổ sung nguồn axit folic dồi dào cho cơ thể. Chất này đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích sản sinh hồng cầu và bảo vệ các tế bào thần kinh, ngăn ngừa dị tật ống thần kinh cho thai nhi.

Cách chế biến đậu cove

Quả đậu cove có thể chế biến dưới dạng hấp, luộc, xào. Trong khi đó, lá đậu non thường được người dân sử dụng để luộc hay nấu canh ăn hàng ngày. Hạt đậu cove cũng được dùng để nấu chè, phơi khô xay bột uống hoặc chế biến món ăn.

Dưới đây là một số món ngon từ đậu cove bạn có thể tham khảo và thêm vào thực đơn của gia đình:

1. Món đậu cô ve xào nấm mèo

• Chuẩn bị: 200g đậu cove, 5 tai nấm mèo, tỏi và các gia vị thông dụng
• Đậu cắt bỏ hai đầu, tước chỉ, rửa sạch, bẻ làm đôi theo chiều ngang hoặc thái vát
• Nấm mèo ngâm với nước ấm cho nở, cắt bỏ phần gốc và thái nhỏ
• Tỏi đập dập, phi thơm với lượng dầu ăn vừa đủ rồi cho đậu cùng với nấm mèo vào xào chung
• Nếm nếm gia vị, xào hỗn hợp trên lửa nhỏ cho đến khi chín tới thì thêm hành ngò xắt nhuyễn và một chút tiêu vào.
• Dọn ra đĩa thưởng thức trong bữa ăn.

2. đậu cove xào thịt bò

• Chuẩn bị: 1/2 kg đậu que, 200 gram thịt bò, tỏi bằm nhuyễn, dầu mè và các gia vị khác
• Thịt bò rửa sạch, thái lát mỏng, ướp với một ít tỏi, hạt nêm và vài giọt dầu mè. Để 15 phút cho thịt ngấm đều gia vị
• Đậu tước chỉ và rửa sạch
• Phi thơm tỏi rồi cho thịt bò vào đảo nhanh tay trên lửa lớn. Khi thấy thịt bò vừa chín tới thì xúc ra đĩa.
• Tiếp tục bỏ đậu vào chảo xào chín, nêm nếm gia vị
• Cuối cùng mới cho thịt bò vào, đảo đều lên và tắt bếp.

3. Đậu cove hầm sườn lợn và rau củ thập cẩm

• Chuẩn bị: Sườn lợn 800g, khoai tây, cà rốt và củ đậu mỗi thứ 1 củ, 1/2 củ hành tây, 100g đậu cô ve, gia vị đủ dùng.
• Các loại củ đem gọt vỏ, thái miếng vuông vừa ăn. Đậu co ve tước chỉ, bỏ hai đầu, rửa sạch
• Sườn lợn rửa sạch, trụng sơ qua nước sôi rồi cho vào nồi nấu với lượng nước vừa đủ
• Khi nồi xương sôi đều, vớt bọt và cho cà rốt, củ đậu vào nấu trước 
• Sau khoảng 15 phút, tiếp tục cho các nguyên liệu còn lại vào nấu chín
• Nêm nếm gia vị cho vừa ăn. Sau đó múc canh ra tô, rắc hành ngò và một ít tiêu lên trên để món canh thơm ngon, hấp dẫn hơn.

4. Chè đậu cô ve

• Chuẩn bị: Hạt đậu cove 200g, gạo nếp 300g, 1 ống vani, đường kính, nước cốt dừ, 3 lát gừng tươi
• Ngâm đậu cove vào nước qua đêm cho mềm, bóc bỏ lớp vỏ lụa bên ngoài hoặc để nguyên. Bỏ vào nồi ninh cho chín mềm. Sau đó vớt ra, cho vào một cái nồi khác đem xào với đường cho ngấm đều.
• Gạo nếp vo sạch, bỏ nào nồi nấu cho chín nhừ giống với cháo đặc. Sau đó cho nước cốt dừa và đậu vào, đảo đều. Thêm vào vài hạt muối ăn cho món chè đậm đà hơn.
• Cuối cùng, bạn tắt bếp và cho vani vào, trộn đều. Múc chè ra chén thưởng thức.

Tác dụng phụ của đậu cove

Một số giống đậu cove, chẳng hạt như đậu cove hạt trắng và đậu hạt đỏ có chứa phytohaemagglutinin. Đây là một hợp chất của lectin có tính độc. Nếu đậu không được chế biến đúng cách, bạn có thể bị ngộ độc khi sử dụng, đặc biệt là khi dùng đậu cove với lượng lớn trong thời gian dài.

Các dấu hiệu bị ngộ độc phytohaemagglutinin thường gặp nhất là tình trạng buồn nôn, ói mửa hay tiêu chảy. Chúng có thể xuất hiện sau khi ăn khoảng 3 giờ. Tuy nhiên, tính độc của Phytohaemagglutinin có thể được loại bỏ khi chúng ta luộc đậu trong khoảng 10 phút ở nhiệt độ khoảng 100 °C. Đối với các hạt đậu cove ở dạng khô, Hiệp hội FDA Hoa Kỳ cũng khuyến cáo bạn nên ngâm đậu trong nước ít nhất 5 giờ trước khi chế biến, phần nước ngâm nên bỏ đi.

Tránh nấu đậu cove trong nồi nấu chậm (slow cooker). Khi được đun nấu ở nhiệt độ 80 °C (176 °F), độc tính của chất Phytohaemagglutinin có thể tăng lên gấp 5 lần so với đậu sống. 

Một số cá nhân có thể bị dị ứng sau khi ăn đậu cove. Loại đậu này cũng chứa nhiều purin nên có thể làm tăng axit uric trong máu và thúc đẩy sự phát triển của bệnh gout. Vì vậy, tránh dùng đậu cove nếu bạn đang bị gout hoặc có tiền sử quá mẫn với bất kỳ chất nào có trong loại đậu này.